Ankara Doğum Kontrol Yöntemleri

Doğum Kontrol Yöntemleri

Günümüzde çeşitli korunma yöntemleri ile istenmeyen gebelikler önlenebilmektedir. Çeşitli doğum kontrol yöntemleri olmak beraber, kişinin tercihine, sağlık durumuna, ek hastalığı olup olmadığına , hastanın olabilecek yan etkileri tolere edebilirliğine göre herkes için uygun yöntem değişebilmektedir.

Hormonal Yöntemler

Doğum Kontrol Hapı

Doğum kontrol hapları östrojen ve progesteron veya yalnızca progesteron içerebilirler. 21veya 28 gün boyunca hapı içen kadında yumurtlamayı durdururlar. Ayrıca, rahim ağzı salgısını koyulaştırarak spermin rahim içine girmesini de azaltırlar ve aynı zamanda rahim içini gebeliğe uygunsuz hale getirirler. Adet döneminin ilk günü alınmaya başlanır. 21 günlük hazırlanan hapları, mümkünse aynı saatlerde almak gerekir. Hapları 21 gün boyunca aksatmadan alınması gereklidir. Haplar bittikten sonra 7 gün ara verilir. Bu 7 günlük süreçte adet kanaması başlar. 7 günlük aradan sonra haplar kullanılmaya devam edilir. Yani 21 gün hap, 7 gün ara şeklinde kullanılması gereklidir. 28 günlük olan ilaçlarda kutu bitince ara vermeden diğer kutuya geçilir. İlaç bırakıldığı ilk ay ise her şey eski haline döner ve hamilelik şansı tekrar başlar. Hapların gebeliği önlemekle birlikte; adet düzenleme ve yumurtalık kistlerinin tedavisinde etkin olabileceği gözlemlenmiştir. 

Başarı oranı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) rakamlarına göre %99.7’dir. Kullanım hatası olursa başarısızlık (hamile kalma) oranı artar. Ek hastalıkları için sürekli ilaç kullanan kadınlarda doğum kontrol haplarının etkinliği azalabilir, dikkat edilmelidir. Bunlardan bazıları epilepsi ilaçları, bazı antibiotikler, bazı mantar ilaçları ve antiviral ilaçlardır.

Yan Etkileri Var Mı?

Bazı kadınlar doğrum kontrol haplarını kullanmaya başladıktan sonra hafif seyirde görülen yan etkiler yaşayabilir. Bunlar; hafif kanama, baş ağrısı, kilo ve göğüslerde hassasiyet olarak gözlemlenebilir.

Doğum Kontrol Haplarının Yararları

• Yumurtalık kanserini azaltırlar: Bu azalma 5 yıl kullanmış olanlarda %20, 15 yıl kullanmış olanlarda %50’dir.
• Rahim kanserini azaltır.
• Kanama düzensizliklerini tedavi eder.
• Fazla miktarda adet kanamasını azaltır, kansızlığı önler.
• Ağrılı adet görmeyi azaltır.
• Yumurtalık kistlerini azaltır.
• Meme hastalıklarını azaltır.
• Kalın bağırsak kanseri riskini azaltır.

Doğum Kontrol Hapları Herkes Tarafından Kullanılabilir mi?

Doğum kontrol ilaçlarını kullanması sakıncalı olduğu düşünüle grup şöyle sıralanabilir:

35 yaş üstünde günde en az 15 adet sigara içenler

Hipertansiyonu olanlar (160 mmHg sistolik veya 100 mmHg diyastolik)

Venöz tromboemboli/pulmoner emboli öyküsü olanlar

İskemik kalp hastalığı olanlar

Serebrovasküler olay öyküsü olanlar

Auralı migren olanlar

Aktif meme kanseri hastaları

Retinopati/nefropati/nöropatiyle seyreden diyabet hastaları

20 yıldan uzun süreli diyabeti bulunanlar

Ağır siroz ve karaciğer tümörü olanlar

Viral hepatit hastaları

Pıhtılaşmaya yatkın olan bazı genetik durumları bulunanlar

Spiral 

Halk arasında spiral olarak adlandırılan rahim içi araçlar, içerisinde açılan küçük kolları olan 4 cm’ lik, rahmin içine yerleştirilen plastik aparatlardır. Hormonlu ve bakırlı türleri vardır. Hormon içermeyen spirallerin meme üzerine olumsuz etkisi bulunmaz. Ancak spiraller adet kanama miktarında artışa yol açabilir. Bu nedenle kanla beslenen mikroorganizmalar daha kolay üreyebilir. Tekrarlayan vajinit (vajina mukozasının enflamasyonu) ve endometrite (rahim içi tabakasının iltihaplanması) yol açabilir. Spiral varken gebe kalma olasılığı oldukça düşüktür ve oluşan gebeliğin tüplere yerleşme (dış gebelik) olma olasılığını artırabilmektedir. Ancak kullanımı yaygınlaşmaya başlayan hormonlu spiraller kanamayı azalttıkları için enfeksiyonu da azaltırken, adet sancılarını giderir.

Kullanımı

İki tip spiral vardır. Bakır içeren spirallerde koruyuculuk süresi 10 yıldır, gebelik oranı ilk yıl için yüzde 1’den daha azdır. Hormonlu salgılayan spiral ise 5 yıl süre ile etkili olurlar. Bu hormon rahime salınarak, mukusu kalınlaştırır ve spermin içeri girişini engeller. En önemli yan etki adet düzensizliğidir (lekelenme tarzı kanama). Ancak kadına zarar vermez ve tedavi gerektirmez. Hormon salgılayan spiraller adet ağrılarını azaltabilmektedir. Yan etki olarak, sıklıkla kullanıcılarda ilk 3 ve 6 ay hafif kanama, lekelenme ve kramp tarzı şikayetler olabilir. Bu şikayetler ilerleyen dönemlerde giderek azalır. Ender görülen durumlarda vücudun, aracı kabul etmemesinden dolayı çıkarılması gerekebilir.

Yeni Nesil Spiral (Boncuklu Spiral)

Klasik, “T” şeklindeki spirallerin aksine, çok küçük çubuklar şeklinde olan yeni nesil spiraller her rahime uyum sağlıyor ve toplumda kaymayan spiral olarak adlandırılıyor. Rahim tavanına özel bir düğümle yerleştirilen yeni nesil spiraller, klasik spirallerde kramp ve ağrı gibi yan etkiler yaşayan kadınlarda kullanılabiliyor.

Korunma İğnesi

Hap kullanımını unutan için alternatif bir yöntemdir. Hem uygulanması açısından, hem de uzun süreli korumasıyla yine sık tercih edilen yöntemler arasında yer alır. Yumurtlamayı engeller, rahim içindeki sıvıyı koyulaştırarak spermlerin geçişini engeller. Doğum kontrol iğnesi kullanımında gebelik olasılığı %1’in altındadır. Doğum kontrol iğneleri aylık ve 3 aylık olarak ikiye ayrılır. Hormon içerirler. Bu iğneler adet döneminin ilk 5 günü içerisinde bir uzman eşliğinde kas içerisine enjekte edilerek yapılır. Yan etkileri arasında, adet düzensizliği ya da uzun süreli adet görememe gibi şikayetleri olabilir. Çok sıklıkla olmasa da cinsel istekte azalma, göğüslerde hassasiyet gibi yan etkileri bulunur.

Deri Altı İmplantlar

İçerdiği hormonal ilaçlarla, yumurtalığa etki ederek 3 yıl süreyle gebeliğe karşı korunma sağlar. Protesteron hormonu sayesinde rahim ağzında bulunan mukuslu sıvıyı koyulaştırarak spermlerin geçişini önler ve rahim içine bebeğin tutunmasını sağlayan örtüde de incelmeye sebep olur. Deri altı implantlar %99.3 koruma sağlar. Diğer koruma yöntemlerinde olduğu gibi bu uygulama da adet döneminde yapılır. Kolun üst kısmında yer alan derinin altına küçük bir cerrahi operasyonla birkaç dakika içinde yerleştirilir. Bu işlem hekim kontrolünde ve eğitim almış personel tarafından uygulanmasıdır. Deri altı implant uygulamalarından en sık karşılaşılan şikayetlerin arasında adet düzensizlikleri bulunur.

Doğum Kontrol Bandı

Doğum kontrol bandı içerisinde yine yumurtalık fonksiyonları üzerine etkili olan hormonlar bulunur. Diğer yöntemlerde olduğu gibi yumurtlamayı engeller ve salgılattığı kalın mukus tabakası ile spermlerin geçişine izin vermez. Kullanım açısından son derece kolaydır. Hamileliğe karşı %99 koruma etkisi bulunmaktadır. Doğum kontrol bandı göğüs dışında; kol, bacak, göbek veya sırta yapıştırılır. Diğer kullanım yöntemleri gibi adet döneminin başlangıcıyla birlikte kullanmaya başlanır. Alınan ürüne göre kullanım sıklığı değişebilir.

Acil Kontrasepsiyon (Ertesi Günü Hapı)

Ertesi gün hapları birincil doğum kontrol yöntemi değildir, beklenmeyen durumlarda kullanılmalıdır. Korunmasız bir cinsel ilişkiden sonra, yüksek hormon salgılayarak yumurtalığın yumurta üretmesini ve yumurtanın tutunmasını engelleyecek şekilde rahmin yapısını değiştirir. İlişkiden 72 saat sonrasına kadar etkinliği bulunur, fakat ilk en etkili olduğu zamanlar ilişkiden 12 saat sonrasıdır.  Yoğun hormon içeren ertesi günü hapının koruma yöntemlerine göre yan etkileri daha fazladır. En fazla görülen yan etkiler arasında; kusma, baş ağrısı ve adet düzensizliği bulunur.

Bariyer Yöntemleri

Prezervatif (Kondom)

_{Gebelik kontrolünü sağlamasının yanı sıra, cinsel hastalıklara karşı koruyucu etkisinden dolayı sık tercih edilen yöntemlerdendir. Kondom ilişkiye girilmeden önce takılmalıdır. Yapılan araştırmalarda ilişki esnasında takılan kondomla, hamile kalma riskinde artış gözlenmektedir. Kondom doğru kullanıldığı takdirde %98 koruma sağlar.} 

Diyafram 

Kadınlara özel olarak, kauçuktan (lateksten) üretilen, rahim ağzına takılan şapkaya benzer araca verilen isimdir. Diyafram, hormon ilaçları almak istemeyen kadınlar için kolay ve tekrar kullanılabilme özellikleri nedeniyle tercih sebebidir. Rahim içine yerleştirilen diyafram, spermlerin yumurtayı döllemesini engeller. Doğru kullanımda %94 etkilidir. Diyaframı kullanmadan önce, konuyla ilgili bir uzman tarafından uygun boyut belirlenmeli ve ilk defa kullanacaklar için uygulamalı olarak gösterilmelidir. Diyafram kullanırken krem veya kayganlaştırıcılar aracın daha kolay takılmasına olanak sağlar. Kişiye en uygun boyut seçildikten sonra, diyaframı vajinanın içine doğru ittirip yerleştirmesi gereklidir. Cinsel birleşmeden 6 saat öncesinde yerleştirebilir, bittikten sonra 8 ila 24 saat sonra çıkarabilirsiniz. 

Spermisitler

Sperm öldürücü özelliğe sahip olan spermisitlerin fitil, krem, köpük jel gibi seçenekleri bulunur, bunlardan kendinize uygun olanı tercih ederek kullanabilirsiniz. İçerisinde bulunan kimyasal maddelerin aracılığıyla, spermlerin ölmesini sağlayarak rahim ağzına girişini engeller.

Doğru kullanımlarda %91 oranında koruma sağlar. Diğer koruma yöntemlerine göre başarı oranı düşüktür, bu yüzden diğer yöntemlerle kullanılması koruyucu özelliğini arttırır. Sadece doğum kontrol yöntemi olarak kullanılır, cinsel hastalıklara karşı herhangi bir koruma sağlamaz.  

Doğal Yöntemler

Geri Çekilme

Erkeğin boşalma esnasında kendi geri çekmesi eylemine denir. Fakat diğer koruma yöntemlerine göre gebelik riski daha yüksektir. Geri çekilme yöntemi en sık tercih edilenler arasında olsa da, güvenilirliği açısından diğerlerinden daha düşüktür, koruma etkisi %60'dır.

Yumurtlama Takvimi

Kadınların yumurtlama dönemlerini hesaplayan bir takvim aracılığıyla doğum kontrolü sağlanabilir. Bu dönemlerde kadınların vücut ısıları ve vajinal akıntıları doğru tarihler için baz alınarak kullanılabilir. Adet döngüleri düzenli olan kadınlarda önceki adet tarihini not edilerek, sonrakilerde yaklaşık yumurtlama zamanının tahmini sağlanabilir. Etkinliği %75 civarındadır.

Cerrahi Yöntemler

Tubal Sterilizasyon

Laparoskopik cerrahi ameliyatıyla kısa ve basit olan bu işlem, kadının tüplerinin bağlanmasına denir. Bu yöntem genellikle birden fazla çocuk sahibi ve 35 yaş üstü kadınlar tavsiye edilir. Koruma oranı %99 olarak bildirilmiştir. 

Halk arasında bilinen hurafelere karşın, erken menopoz veya cinsel isteksizlik yaratmaz. Yöntemin geri dönüşü zor ve pahalı olduğu için çiftlerin iyi düşünüp karar vermesi gerekir.

Erkeklerin Kullanabileceği Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?

Günümüzde erkeklerin kullanabileceği korunma yöntemleri; geri çekilme, sperm kanallarının bağlanması (vazektomi), prezervatif ve aylık testosteron iğneleridir.

Doğum Kontrol Yöntemlerinin Sağlık Açısından Sakıncaları Var Mı?

Daha önce dış gebelik geçirmiş olan kişilere spiral önerilmez. Çünkü spiralle hamile kalındığında yine dış gebelik olma ihtimali spiral kullanmayan bir kişiden daha yüksektir. Adet kanamaları çok olan kişilerde bakırlı spiral yerine progesteronlu spiral daha uygundur. Depo progesteronlu aylık koruyucu iğneler ise meme sağlığı açısından risk oluşturabilir ve kemik mineral yoğunluğunu azaltabilir. Doğum kontrol hapları ailede meme kanseri veya damar tıkanıklığı öyküsü var ise ilk planda tercih edilmemelidir.

Ankara da doğum kontrolu konusunda destek isterseniz kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Op. Dr. Fatma Yazıcı Yılmaz kliniği ile iletşime geçebilirsiniz.